e-mail και μοναξιά
International Herald Tribune
Eχω μια θεωρία. Οσο πιο πολλά e-mail έχουμε τόσο πιο πολλά αντικαταθλιπτικά θα καταναλώνουμε και όσο πιο πολλά αντικαταθλιπτικά κυκλοφορούν τόσο πιο πολλά e-mail θα ανταλλάσσονται. Ισως πρέπει να το εξηγήσω.
Πριν από είκοσι χιλιετίες, η επικοινωνία ήταν απλή. Οι έναρθροι ήχοι συνοδεύονταν από μη λεκτικές εκφράσεις: τόνο της φωνής, μορφασμούς, ένα σκούντημα στα πλευρά του συναδέλφου κυνηγού–συλλέκτη για να δοθεί έμφαση στο επιχείρημα.
Πριν από είκοσι χρόνια, η επικοινωνία εξακολουθούσε να είναι αρκετά απλή. Μεγάλο μέρος της γινόταν από τηλεφώνου – χωρίς σκουντήματα, βέβαια, αλλά ο τόνος της φωνής βοηθούσε να διακρίνεις, ας πούμε, την ειρωνεία από την πικρή απογοήτευση. Επιπλέον, όταν έκανες μια ερώτηση η απάντηση ερχόταν σε δευτερόλεπτα, και όχι σε λεπτά, ώρες ή ποτέ.
Ας μην παρεξηγηθώ. Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο είναι σπουδαίο. Εχει επεκτείνει αφάνταστα τους κοινωνικούς μου ορίζοντες. Πριν από είκοσι χρόνια σπανίως μιλούσα με πάνω από πέντε ανθρώπους κάθε μέρα. Τώρα συχνά στέλνω e-mail σε δεκάδες κάθε μέρα. Εχω τόσους φίλους! Εντάξει, δεν θυμάμαι τα ονόματά τους. Ομως, είναι αμοιβαίο. Οι πολλοί ηλεκτρονικοί «φίλοι» μου έχουν επίσης πολλούς «φίλους» κι εγώ είμαι απλώς ένας ανάμεσά τους. Γι’ αυτό δεν μπορούν να μου φερθούν σαν αληθινοί φίλοι – δηλαδή, να αναγνωρίσουν ουσιαστικά την ύπαρξή μου. Ανακύπτουν λοιπόν ερωτήματα. Εκείνος ο Τζο, που απάντησε κάποτε αμέσως στο e-mail μου αλλά έκτοτε έχει σιωπήσει, μήπως μου έχει θυμώσει; Ή μήπως το κοινωνικό μου κύρος, στα μάτια του, έχει φθαρεί και δεν αξίζει να μου διαθέσει χρόνο;
Η κακή διάθεση που προκύπτει από τέτοιου είδους περιπέτειες μπορεί να χρειαστεί φαρμακευτική βοήθεια για να αντιμετωπιστεί. Η σεροτονίνη, ο νευροδιαβιβαστής τον οποίο ενισχύουν φάρμακα σαν το Πρόζακ, δημιουργήθηκε μέσω της φυσικής επιλογής για να μας βοηθά να χειριζόμαστε την κοινωνική ιεραρχία. Ο σεβασμός και άλλες μορφές θετικής ανταπόκρισης ανεβάζουν τη σεροτονίνη, ενισχύοντας την αυτοεκτίμησή μας. Η ασέβεια και η κριτική μπορούν να μειώσουν τη σεροτονίνη, αφήνοντάς μας ευάλωτους στην αμφιβολία.
Η αμφιβολία για τον εαυτό μας είναι πολύτιμη αν στηρίζεται στην πραγματικότητα – αν, ας πούμε, ο Τζο είναι πράγματι θυμωμένος και η αμφιβολία σε οδηγήσει να κάνεις διορθωτικές κινήσεις. Το γυροσκόπιο της σεροτονίνης ήταν χρήσιμο στο περιβάλλον για το οποίο το σχεδίασε η φυσική επιλογή: το παλιό τοπίο της σαφούς και άμεσης επικοινωνίας. Το τοπίο του e-mail, όμως, είναι γεμάτο θορύβους και ασάφειες. Εξ ου και ο πειρασμός για το Πρόζακ: ανοίγεις το μπουκαλάκι με τα χάπια που τονώνουν την αυτοπεποίθησή σου και σερφάρεις στο ηλεκτρονικό σου ταχυδρομείο απαλλαγμένος από ανησυχίες, άγχη και άλλα εμπόδια στη μακαριότητά σου. Επιπλέον, ας σκεφτούμε την αποτελεσματικότητα! Αντι να στενοχωριέσαι για τον Τζο, στέλνεις μερικά ακόμα e-mail στον Τζιμ, στη Σάρα και στη Σου. Αλλωστε, η αποτελεσματικότητα δεν είναι το μεγάλο πλεονέκτημα του e-mail; Μας επιτρέπει να επικοινωνούμε με πλήθος ανθρώπους χωρίς να μπαίνουμε στον κόπο να τους γνωρίσουμε. Είναι παλιά ιστορία. Η τεχνολογική αλλαγή κάνει την κοινωνία πιο αποτελεσματική και λιγότερο προσωπική. Γνωρίζουμε πιο πολλούς ανθρώπους, πιο ρηχά.
Βέβαια, υπάρχουν πολλά «αλλά» σ’ αυτή τη γενίκευση. Το Πρόζακ είναι ένα σοβαρό και χρήσιμο φάρμακο. Επίσης, όσο κι αν σερφάρουμε επιπόλαια στο Ιντερνετ, υπάρχει η δυνατότητα να βρούμε εκεί ευκαιρίες βαθύτερης επαφής. Αυτό όμως μας φέρνει σ’ ένα σημείο που πραγματικά θεωρώ πολύ σημαντικό. Ο λόγος που πάντα επιζητούσαμε βαθύτερη ανθρώπινη επαφή είναι επειδή την έχουμε ανάγκη. Μερικές δομές του νου μας είναι τόσο στέρεες που μας οδηγούν να μην υπακούμε τις επιταγές της αποτελεσματικότητας. Η τεχνολογική εξέλιξη προσαρμοζόταν πάντα στην ανθρώπινη φύση.
Τώρα, όμως, έχουμε ήδη μπει στην εποχή της ψυχο–φαρμακολογίας και της γενετικής μηχανικής. Μπορούμε να αλλάξουμε την ανθρώπινη φύση, για να ταιριάζει με την τεχνολογική εξέλιξη. Αν η επιδέξια χρήση του e-mail κάνει τον καθένα από μας πιο επιτυχημένο, μπορούμε, ένας ένας, να «διορθώσουμε» τη δομή του εαυτού μας έως ότου γίνουμε άριστα ψηφιακά ζώα. Και το ίδιο να κάνουμε με το επόμενο άλμα της πληροφορικής: να προσαρμοστούμε, για να γίνουμε πιο «αποτελεσματικοί».
Δεν ξέρω αν έχουμε ήδη περάσει σε αυτή τη φάση. Αν ναι, δεν μπορώ να πω ότι το απολαμβάνω. Και πάλι, όμως, δεν έχω δοκιμάσει Πρόζακ. Ακόμα.
No comments:
Post a Comment