Sunday, March 4, 2007

Να διαβάσουν Θουκυδίδη οι Αμερικανοί

Ο καθηγητής Ζιλμπέρ Ασκάρ με τη «Σύγκρουση Βαρβαροτήτων» ανατρέπει τις βεβαιότητες για τις ισορροπίες στη Μέση Ανατολή

Του Αρη Χατζηστεφανου

«Oταν στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ θα έπρεπε να ξαναδιαβάζουν τον Πελοποννησιακό Πόλεμο του Θουκυδίδη αυτοί ξεφύλλιζαν τους Δαιμονισμένους του Ντοστογιέφσκι», μας λέει ο αναλυτής της Monde Diplomatique, Ζιλμπέρ Ασκάρ. Ελάχιστοι άνθρωποι μπορούν να μετατρέψουν τις θεωρίες για τον πολιτικό ρεαλισμό ή την τρομοκρατία σε συναρπαστικό ανάγνωσμα. Και ο Ασκάρ είναι ένας από αυτούς, όπως απέδειξε στο βιβλίο του «Σύγκρουση Βαρβαροτήτων», που κυκλοφόρησε και στα ελληνικά.

Η κάρτα του γράφει «καθηγητής διεθνών σχέσεων, Πανεπιστήμιο Paris-VIII». Θα τον βρεις όμως πολύ συχνότερα στις ηλεκτρονικές σελίδες του περιοδικού «Ζ», στις χάρτινες σελίδες της Monde Diplomatique ή σε κάποιο διεθνές συνέδριο να μιλάει για (ή με) τον Νόαμ Τσόμσκι. Εχοντας μοιράσει τη ζωή του ανάμεσα στον Λίβανο και τη Γαλλία ο Ζιλμπέρ Ασκάρ πολεμά από διαφορετικά μετερίζια τις κυρίαρχες ιδεολογίες με τις οποίες η Δύση δικαιολογεί τη στάση της απέναντι στον αραβικό και ισλαμικό κόσμο. Το βιβλίο του «Σύγκρουση Βαρβαροτήτων», που κυκλοφόρησε πρόσφατα και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πολύτροπον, θα μπορούσε να συγκαταλέγεται στις αμέτρητες απαντήσεις που δόθηκαν στις θεωρίες του Σάμιουελ Χάντινγκτον περί της Σύγκρουσης Πολιτισμών. Είναι όμως κάτι περισσότερο. Σχεδόν μισό αιώνα μετά την κρίση του Σουέζ, που σηματοδότησε τον κολοφώνα της δύναμης του αραβικού εθνικισμού, ο Ασκάρ παρουσιάζει μια συναρπαστική ανάλυση των γεγονότων που οδήγησαν τη Μέση Ανατολή στη σημερινή της κατάσταση. Από τις σελίδες του παρελαύνουν ο Θουκυδίδης και ο Λοκ, ο Ντοστογιέφσκι και ο Τσε Γκεβάρα, ο Νάσερ και η CIA. Με απόψεις, που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ακραίες από αρκετούς ακαδημαϊκούς στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, ο Ασκάρ μετατρέπεται σε έναν τρομοκράτη της διανόησης τινάζοντας στον αέρα τις βεβαιότητες για τις πολιτικές ισορροπίες στη Μέση Ανατολή.

Ο Οσάμα Μπιν Λάντεν δεν είναι μηδενιστής

- Στο βιβλίο σας συγκρίνετε τις ΗΠΑ με την αρχαία Αθήνα την περίοδο που κάλεσε τους κατοίκους της Μήλου να παραδοθούν. Ποια κοινά χαρακτηριστικά εντοπίζετε;

- Δεν μπορώ εγώ να πω και πολλά στο ελληνικό κοινό γι' αυτήν την ιστορία που μας μεταφέρει ο Θουκυδίδης (γέλια). Στον χώρο των διεθνών σχέσεων το έργο του για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο θεωρείται ως ένα από τα σημαντικότερα κείμενα του λεγόμενου πολιτικού ρεαλισμού Είναι το ίδιο πνεύμα στο οποίο κινείται και ο Μακιαβέλι. Οι Αθηναίοι υποστήριζαν τότε ότι δεν κυβερνούν οι νόμοι και οι ηθικές αξίες, αλλά η ισχύς. Οι κάτοικοι της Μήλου όμως τόλμησαν να απαντήσουν σε μια ισχυρότερη δύναμη όπως η Αθήνα. Προσέξτε -είπαν- για τις επιπτώσεις των πράξεών σας. Κάποια μέρα θα πληρώσετε γι' αυτές. Πρόκειται για την αρχαιοελληνική Νέμεση.

Η υπεροψία των ΗΠΑ

- Θα πρέπει δηλαδή στην Ουάσιγκτον να διαβάσουν τον Θουκυδίδη;

- Αυτό είναι το μάθημα που μας προσφέρει σήμερα η ιστορία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, ιδιαίτερα μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, είναι μια υπερδύναμη. Από μόνες τους δαπανούν για όπλα περισσότερα από όσα δαπανούν όλες οι χώρες του κόσμου μαζί. Στηρίζονται σε αυτήν τη δύναμη για να παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτή η υπεροψία αποτελεί ύβρη - δεν μπορεί να συνεχιστεί. Είδαμε ότι μια μικρή και αδύναμη χώρα (το Ιράκ) αντιστάθηκε. Και τώρα δεν μπορούν να την ελέγξουν. Οι ΗΠΑ βρίσκονται αντιμέτωπες με μια πραγματική καταστροφή, όχι μόνο στο Ιράκ αλλά σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Αυτή είναι η δίκαιη ανταμοιβή για την υπεροψία τους. Για την ύβρη.

- Στο βιβλίο σας επιτίθεστε σε φιλοσόφους, όπως ο Αντρέ Γκλιξμάν, που θεωρούν ότι ο Οσάμα μπιν Λάντεν θα μπορούσε να είναι ένας από τους τρομοκράτες που παρουσίαζε στα έργα του ο Ντοστογιέφσκι.

- Αυτό που επιχειρώ να αποδείξω είναι ότι η κοσμοθεωρία του Μπιν Λάντεν δεν έχει σχέση με τους αθεϊστές τρομοκράτες της τσαρικής Ρωσίας ούτε με την καρικατούρα που έδωσε γι' αυτούς ο Ντοστογιέφσκι στο μυθιστόρημά του οι «Δαιμονισμένοι». Με αυτούς τους παραλληλισμούς, άνθρωποι όπως ο Γκλιξμάν επιχειρούν να αποδείξουν ότι ο Οσάμα Μπιν Λάντεν είναι μηδενιστής. Οτι αυτός και οι όμοιοί του δεν έχουν συγκεκριμένο στόχο - απλώς θέλουν να καταστρέψουν τα πάντα γύρω τους. Αυτή η θεωρία είναι για τα σκουπίδια. Οι φανατικοί ισλαμιστές δεν είναι μηδενιστές. Οι μέθοδοι της Αλ Κάιντα είναι απαράδεκτες και δολοφονικές, αλλά υπακούουν σε μια πολιτική ατζέντα. Ο Μπιν Λάντεν μάχεται για να δημιουργήσει ένα δικό τους κράτος και να απομακρύνει τις ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή. Πίστευε ότι με ένα χτύπημα σαν αυτό της 11ης Σεπτεμβρίου ο αμερικανικός λαός θα καταλάβαινε τα λάθη της ηγεσίας του και θα την απομάκρυνε από την εξουσία. Είναι σίγουρα απλουστευτική προσέγγιση, αλλά ο ίδιος μπορεί να ισχυρίζεται ότι τουλάχιστον σε μια περίπτωση τα κατάφερε: στην Ισπανία μετά τις επιθέσεις στη Μαδρίτη ακολούθησε αλλαγή κυβέρνησης και απομάκρυνση των στρατευμάτων από το Ιράκ.

Ο φονταμενταλισμός

- Εχει συμπληρωθεί μισός αιώνας από την κρίση του Σουέζ που θεωρείται το απόγειο του αραβικού εθνικισμού. Πώς φτάσαμε από τον εθνικισμό του Νάσερ στον φονταμενταλισμό;

- Το πέρασμα από τη μια κατάσταση στην άλλη είναι κατανοητό. Ο αραβικός εθνικισμός έφτασε στα όριά του και ηττήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του '60. Η ήττα έγινε εμφανής όταν η Αίγυπτος και η Συρία, που αποτελούσαν τους δύο βασικούς πυλώνες του αραβικού εθνικισμού, ηττήθηκαν το 1967 από το Ισραήλ. Εκείνη την περίοδο ο αραβικός εθνικισμός βρισκόταν αντιμέτωπος με τεράστια οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα. Ο θάνατος του Νάσερ έφερε και το συμβολικό τέλος ενός πολιτικού κύκλου, που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του '50 και κράτησε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '60. Δημιουργήθηκε τότε ένα κενό. Οι εθνικές αξιώσεις των λαών παρέμεναν ανικανοποίητες και υπήρχαν όλες οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός μαζικού κινήματος. Ομως η παραδοσιακή ηγεσία της Αριστεράς, που θα μπορούσε να καλύψει αυτό το κενό, οδηγήθηκε στο περιθώριο. Η φύση όμως έχει μια μανία να καλύπτει τα κενά και το μόνο υλικό που βρήκε για να μπαλώσει την τρύπα ήταν ο ισλαμικός φονταμενταλισμός.

- Πριν από περίπου ένα χρόνο τα δυτικά ΜΜΕ μιλούσαν για τον «άνεμο δημοκρατίας» που θα σαρώσει τη Μέση Ανατολή. Τι απέγινε αυτή η θεωρία;

- Η λεγόμενη «αραβική άνοιξη», όπως την αποκαλούσαν, θυμίζει τα χωριά Ποτέμκιν στη Ρωσία - τις ψεύτικες κατασκευές που παρουσίαζαν στην μεγάλη Αικατερίνη για να της αποκρύψουν τι συνέβαινε στη χώρα. Η αλήθεια είναι ότι πραγματοποιήθηκαν ορισμένες προσπάθειες στη Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο υπό την πίεση των ΗΠΑ. Στη Σαουδική Αραβία πραγματοποιήθηκε ένα είδος εκλογών για πρώτη φορά ύστερα από τριάντα χρόνια. Αφορούσαν όμως μόνο τις μισές θέσεις στα δημοτικά συμβούλια. Ψήφιζαν μόνο οι άντρες και μην ξεχνάτε ότι μιλάμε για μια χώρα όπου δεν υπάρχουν πολιτικά κόμματα. Το ίδιο συνέβη και στην Αίγυπτο. Ο πρόεδρος πραγματοποίησε ένα πολύ μικρό άνοιγμα με αποτέλεσμα να ενισχυθούν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι που τώρα αποτελούν τη μεγαλύτερη δύναμη της αντιπολίτευσης. Φυσικά, ύστερα από αυτό οι ΗΠΑ σταμάτησαν να ασκούν πιέσεις για εκδημοκρατισμό.

Δεξαμενή μίσους

- Τι ακριβώς φοβήθηκαν;

- Η Μέση Ανατολή είναι η μεγαλύτερη δεξαμενή μίσους εναντίον των ΗΠΑ, συνεπώς κάθε δημοκρατικό άνοιγμα ενισχύει τις πλέον αντιαμερικανικές δυνάμεις. Και φυσικά οι ΗΠΑ το κατάλαβαν. Οι αυτοαποκαλούμενοι δάσκαλοι της δημοκρατίας στην Αμερική και στην Ευρώπη απέδειξαν ότι γι' αυτούς η δημοκρατία είναι καλή μόνο όταν φέρνει στην εξουσία φίλους των δυτικών κυβερνήσεων.

- Πιστεύετε ότι αυτό συνέβη και με την εκλογική νίκη της Χαμάς πριν από περίπου ένα χρόνο;

- Ακριβώς. Είναι σκανδαλώδες ότι η Δύση, για να μποϊκοτάρει την κυβέρνηση της Χαμάς, οδήγησε τους Παλαιστίνιους σε πολύ χειρότερη κατάσταση από αυτή που τους είχε οδηγήσει ο Αριέλ Σαρόν όταν κατέλαβε την εξουσία. Ασκούνται ισχυρές ξένες παρεμβάσεις για να επιβληθεί στους Παλαιστίνιους αυτό που θέλουν οι ΗΠΑ. Οπως συνέβαινε και την εποχή της αποικιοκρατίας, οι εκλογές έχουν μικρή σημασία γιατί απλούστατα αν απειλούν τους αποικιοκράτες δεν γίνονται αποδεκτές.

No comments: